Beleving,onderzoek
& educatie
TEKST: REDACTIE > BEELD: REIN RIJKE & RUBEN BIL
Ruim zeshonderd haaien – waarvan enkele boven de meter, maar ook pasgeboren exemplaren van slechts 30 centimeter – kwamen dit jaar kortstondig aan boord tijdens Sharkatag. Een deel daarvan is voorzien van een tag om zo meer data en kennis te verzamelen over haaienpopulaties, zodat deze in de toekomst beter kunnen worden beschermd. Samen met onderzoeker Niels Brevé van Sportvisserij Nederland blikken we terug op dit bijzondere evenement.
Ook beroepsvissers helpen bij Sharkatag: een tiental van hen heeft geholpen met het merken van haaien en vanaf de Noordzee meldt de beroepsvisserij tevens gemerkte haaien terug
Alle vissen – met of zonder tag – werden na de vangst vrijwel direct weer netjes teruggezet in zee
>> SEIZOEN NOG NIET VOORBIJ!
Deze editie van Sharkatag mag dan zijn bijgeschreven in de annalen, maar het haaienseizoen is nog in volle gang. Afhankelijk van het weer en de watertemperatuur kan er tot en met omstreeks eind september of begin oktober op haai worden gevist. Zowel vanaf de kant als vanaf de boot. De charterboten van De Nederlandse Charterboot Vereniging varen – indien de weersomstandigheden het toelaten – dagelijks uit en onder vakkundige begeleiding van de schippers kun jij ook een haai vangen. Dat is een ervaring die je gegarandeerd niet snel vergeet!
>> BIJZONDERE ERVARING (klik hier)
Sharkatag heeft als doel om data te verzamelen over haaienpopulaties en maatschappelijke bewustwording te creëren, maar is tevens een unieke ervaring. “Niet alleen voor sportvissers, want iedereen is gefascineerd door deze vissen”, zegt projectleider Niels Brevé. “In het begin zijn mensen vaak nog ietwat voorzichtig – het blijven toch haaien. Maar als ze dan hun eerste haai vangen, zie je de spanning plaatsmaken voor verwondering. Die ervaring blijft je echt nog lang bij.” Het aspect van beleving was op de laatste dag prominent aanwezig op een van de charterboten van de Sharkatagvloot. “Dat was een extra speciale dag, want toen kwam er een groep kwetsbare kinderen aan boord. Zij beleefden plezier, ervaarden spanning en voelden verbondenheid met de natuur. Die jongeren hebben de dag van hun leven gehad. Dat was prachtig om te zien.”
‘Acceptatie en maatschappelijke bewustwording van het belang van een gezonde haaienpopulatie is een belangrijke bijvangst van Sharkatag’
Vanuit Neeltje Jans stoomde de Sharkatagvloot op naar de visgronden voor de Zeeuwse kust.
KWETSBARE SOORT
Door deze vissen van een merkje (floytag) te voorzien voordat ze met beleid weer worden teruggezet in zee, vergaren Brevé en collega-onderzoekers veel nieuwe en waardevolle kennis over deze kraakbeenvissen. “Dat is belangrijk. Want hoewel het door de massale, zomerse samenkomst in de Zeeuwse wateren lijkt alsof er talloze haaien zwemmen, gaat het niet goed met veel haaiensoorten. De status van de gevlekte gladde haai op de lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) luidt: bijna bedreigd.” Dit heeft ermee te maken dat deze soort pas op latere leeftijd geslachtsrijp is: voor de vrouwelijke exemplaren is dat ongeveer vanaf zeven jaar en een lengte van 84 cm. “Daardoor zijn deze dieren extra kwetsbaar voor visserijdruk. Helemaal omdat ze zich na omzwervingen buiten de zomerperiode – zowel zuidwaarts richting de Golf van Biskaje als noordwaarts naar de Schotse en Noorse kustwateren – ieder jaar weer en masse verzamelen voor de Zeeuwse kust.”
BELANGRIJKE ‘BIJVANGST’
Het Zeeuwse kustwater is daarom van cruciaal belang voor het voortbestaan van deze bijzondere dieren. “Van de zeventien haaien- en roggensoorten die van oorsprong in de zuidelijke Noordzee leven, zijn negen soorten zeldzaam geworden en de overige sterk in aantal teruggelopen”, zegt Brevé. “Daar willen we met Sharkatag ook de aandacht op vestigen. Acceptatie en maatschappelijke bewustwording van het belang van gezonde haaien- en roggenpopulaties in de Noordzee is voor ons onderzoek een belangrijke ‘bijvangst’.” Ondanks hun IUCN-status genieten een aantal haaien- en roggensoorten of hun kwetsbare geboortegronden nog geen bescherming. “Daarom pleit Sportvisserij Nederland voor een algehele terugzetplicht voor alle haaien en roggen in de Noordzee – en liefst ook heel specifiek voor gebieden zoals de Oosterschelde en Voordelta – zodat de populaties zich in de toekomst duurzaam kunnen herstellen.”
Van 9 tot en met 11 juli vormde werkeiland Neeltje Jans het decor voor Sharkatag. Drie dagen lang voeren negen boten van De Nederlandse Charterboot Vereniging (DNCV) uit met honderden sportvissers om haaien te vangen voor onderzoek. De eerste dag noteerden alle boten samen zo’n honderd haaien, waarna dit aantal op dag twee steeg naar circa tweehonderd en op dag drie zelfs ruim driehonderd haaien werden gevangen. “Die toename valt te verklaren door de samenstelling van de deelnemers en de lengte van de vistrip”, zegt projectleider Niels Brevé, die ook in deeltijd onderzoeker is bij de Universiteit Wageningen. “Dag één was voor relaties van Sportvisserij Nederland – die vaak voor het eerst kennismaakten met het vissen op haai – en hebben we vier uur gevist. Op dag twee en drie werd er langer gevist en stonden vooral ervaren sportvissers aan dek van de charterboten, wat resulteerde in een gerichtere aanpak en meer verzilverde aanbeten.”
GROOT EN KLEIN
Voor de Zeeuwse kust – waar ook ruwe haaien en roggen zwemmen – werden bij deze editie van Sharkatag enkel gevlekte gladde haaien gevangen. Dat varieerde van volwassen vrouwtjes van meer dan een meter lang en ongeveer vijf kilo zwaar, tot pasgeboren exemplaren van slechts 30 centimeter die vederlicht zijn. “Die twee categorieën zijn voor ons extra interessant”, zegt haaienonderzoeker Brevé. “We zijn dankzij de driehonderd terugmeldingen van gemerkte vissen door sport- en beroepsvissers en data van gezenderde haaien al veel te weten gekomen (sinds de start van dit onderzoek in 2011 zijn al meer dan 5.000 haaien voorzien van een merkje of satellietzendertje). Zo blijkt de Voordelta een enorm belangrijk leefgebied en bestaat het sterke vermoeden dat de Oosterschelde een kraamkamer is voor internationale populaties van kwetsbare haaien- en roggensoorten. Om dit nog beter in kaart te brengen ‘taggen’ we nu uitsluitend volwassen vrouwtjes en haaienpups.”
>> BREDE
SAMENWERKING
Sharkatag is een jaarlijks terugkerend evenement van Sportvisserij Nederland in samenwerking met Sportvisserij Zuidwest Nederland en De Nederlandse Charterboot Vereniging. Dit initiatief maakt deel uit van breder haaien- en roggenonderzoek (dat zich naast gevlekte gladde haai ook richt op de ruwe haai, stekelrog en pijlstaartrog) waarin Sportvisserij Nederland als kenniscentrum nauw samenwerkt met de Nederlandse overheid, Wageningen Marine Research, natuurorganisaties zoals WWF-NL, visserijbiologen en de visserijsector. Het onderzoek komt voort uit een Europees en Nederlands haaienactieplan dat vraagt om verdere kennisontwikkeling over kraakbeenvissen zoals haaien en roggen. De onderzoeksresultaten worden ook wetenschappelijk gepubliceerd en gebruikt voor het opstellen van visserijbeleid.
Beleving,
onderzoek & educatie
TEKST: MARTIJN DEKKERS
FOTOGRAFIE: SANDER BOER
Ruim zeshonderd haaien – waarvan enkele boven de meter, maar ook pasgeboren exemplaren van slechts 30 centimeter – kwamen dit jaar kortstondig aan boord tijdens Sharkatag. Een deel daarvan is voorzien van een tag om zo meer data en kennis te verzamelen over haaienpopulaties, zodat deze in de toekomst beter kunnen worden beschermd. Samen met onderzoeker Niels Brevé van Sportvisserij Nederland blikken we terug op dit bijzondere evenement.
>> BREDE
SAMENWERKING
Sharkatag is een jaarlijks terugkerend evenement van Sportvisserij Nederland in samenwerking met Sportvisserij Zuidwest Nederland en De Nederlandse Charterboot Vereniging. Dit initiatief maakt deel uit van breder haaien- en roggenonderzoek (dat zich naast gevlekte gladde haai ook richt op de ruwe haai, stekelrog en pijlstaartrog) waarin Sportvisserij Nederland als kenniscentrum nauw samenwerkt met de Nederlandse overheid, Wageningen Marine Research, natuurorganisaties zoals WWF-NL, visserijbiologen en de visserijsector. Het onderzoek komt voort uit een Europees en Nederlands haaienactieplan dat vraagt om verdere kennisontwikkeling over kraakbeenvissen zoals haaien en roggen. De onderzoeksresultaten worden ook wetenschappelijk gepubliceerd en gebruikt voor het opstellen van visserijbeleid.
KWETSBARE SOORT
Door deze vissen van een merkje (floytag) te voorzien voordat ze met beleid weer worden teruggezet in zee, vergaren Brevé en collega-onderzoekers veel nieuwe en waardevolle kennis over deze kraakbeenvissen. “Dat is belangrijk. Want hoewel het door de massale, zomerse samenkomst in de Zeeuwse wateren lijkt alsof er talloze haaien zwemmen, gaat het niet goed met veel haaiensoorten. De status van de gevlekte gladde haai op de lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) luidt: bijna bedreigd.” Dit heeft ermee te maken dat deze soort pas op latere leeftijd geslachtsrijp is: voor de vrouwelijke exemplaren is dat ongeveer vanaf zeven jaar en een lengte van 84 cm. “Daardoor zijn deze dieren extra kwetsbaar voor visserijdruk. Helemaal omdat ze zich na omzwervingen buiten de zomerperiode – zowel zuidwaarts richting de Golf van Biskaje als noordwaarts naar de Schotse en Noorse kustwateren – ieder jaar weer en masse verzamelen voor de Zeeuwse kust.”
BELANGRIJKE ‘BIJVANGST’
Het Zeeuwse kustwater is daarom van cruciaal belang voor het voortbestaan van deze bijzondere dieren. “Van de zeventien haaien- en roggensoorten die van oorsprong in de zuidelijke Noordzee leven, zijn negen soorten zeldzaam geworden en de overige sterk in aantal teruggelopen”, zegt Brevé. “Daar willen we met Sharkatag ook de aandacht op vestigen. Acceptatie en maatschappelijke bewustwording van het belang van gezonde haaien- en roggenpopulaties in de Noordzee is voor ons onderzoek een belangrijke ‘bijvangst’.” Ondanks hun IUCN-status genieten een aantal haaien- en roggensoorten of hun kwetsbare geboortegronden nog geen bescherming. “Daarom pleit Sportvisserij Nederland voor een algehele terugzetplicht voor alle haaien en roggen in de Noordzee – en liefst ook heel specifiek voor gebieden zoals de Oosterschelde en Voordelta – zodat de populaties zich in de toekomst duurzaam kunnen herstellen.”
Ook beroepsvissers helpen bij Sharkatag: een tiental van hen heeft geholpen met het merken van haaien en vanaf de Noordzee meldt de beroepsvisserij tevens gemerkte haaien terug
>> SEIZOEN NOG NIET VOORBIJ!
Deze editie van Sharkatag mag dan zijn bijgeschreven in de annalen, maar het haaienseizoen is nog in volle gang. Afhankelijk van het weer en de watertemperatuur kan er tot en met omstreeks eind september of begin oktober op haai worden gevist. Zowel vanaf de kant als vanaf de boot. De charterboten van De Nederlandse Charterboot Vereniging varen – indien de weersomstandigheden het toelaten – dagelijks uit en onder vakkundige begeleiding van de schippers kun jij ook een haai vangen. Dat is een ervaring die je gegarandeerd niet snel vergeet!
>> BIJZONDERE ERVARING (klik hier)
Sharkatag heeft als doel om data te verzamelen over haaienpopulaties en maatschappelijke bewustwording te creëren, maar is tevens een unieke ervaring. “Niet alleen voor sportvissers, want iedereen is gefascineerd door deze vissen”, zegt projectleider Niels Brevé. “In het begin zijn mensen vaak nog ietwat voorzichtig – het blijven toch haaien. Maar als ze dan hun eerste haai vangen, zie je de spanning plaatsmaken voor verwondering. Die ervaring blijft je echt nog lang bij.” Het aspect van beleving was op de laatste dag prominent aanwezig op een van de charterboten van de Sharkatagvloot. “Dat was een extra speciale dag, want toen kwam er een groep kwetsbare kinderen aan boord. Zij beleefden plezier, ervaarden spanning en voelden verbondenheid met de natuur. Die jongeren hebben de dag van hun leven gehad. Dat was prachtig om te zien.”
‘Acceptatie en maatschappelijke bewustwording van het belang van een gezonde haaienpopulatie is een belangrijke bijvangst van Sharkatag’
Alle vissen – met of zonder tag – werden na de vangst vrijwel direct weer netjes teruggezet in zee
Vanuit Neeltje Jans stoomde de Sharkatagvloot op naar de visgronden voor de Zeeuwse kust.
Van 9 tot en met 11 juli vormde werkeiland Neeltje Jans het decor voor Sharkatag. Drie dagen lang voeren negen boten van De Nederlandse Charterboot Vereniging (DNCV) uit met honderden sportvissers om haaien te vangen voor onderzoek. De eerste dag noteerden alle boten samen zo’n honderd haaien, waarna dit aantal op dag twee steeg naar circa tweehonderd en op dag drie zelfs ruim driehonderd haaien werden gevangen. “Die toename valt te verklaren door de samenstelling van de deelnemers en de lengte van de vistrip”, zegt projectleider Niels Brevé, die ook in deeltijd onderzoeker is bij de Universiteit Wageningen. “Dag één was voor relaties van Sportvisserij Nederland – die vaak voor het eerst kennismaakten met het vissen op haai – en hebben we vier uur gevist. Op dag twee en drie werd er langer gevist en stonden vooral ervaren sportvissers aan dek van de charterboten, wat resulteerde in een gerichtere aanpak en meer verzilverde aanbeten.”
GROOT EN KLEIN
Voor de Zeeuwse kust – waar ook ruwe haaien en roggen zwemmen – werden bij deze editie van Sharkatag enkel gevlekte gladde haaien gevangen. Dat varieerde van volwassen vrouwtjes van meer dan een meter lang en ongeveer vijf kilo zwaar, tot pasgeboren exemplaren van slechts 30 centimeter die vederlicht zijn. “Die twee categorieën zijn voor ons extra interessant”, zegt haaienonderzoeker Brevé. “We zijn dankzij de driehonderd terugmeldingen van gemerkte vissen door sport- en beroepsvissers en data van gezenderde haaien al veel te weten gekomen (sinds de start van dit onderzoek in 2011 zijn al meer dan 5.000 haaien voorzien van een merkje of satellietzendertje). Zo blijkt de Voordelta een enorm belangrijk leefgebied en bestaat het sterke vermoeden dat de Oosterschelde een kraamkamer is voor internationale populaties van kwetsbare haaien- en roggensoorten. Om dit nog beter in kaart te brengen ‘taggen’ we nu uitsluitend volwassen vrouwtjes en haaienpups.”